मराठीच्या बोलीभाषा हे खूप मोठं वैभव आहे. काळाच्या ओघात त्यांचा दैनंदिन वापर कमी झाला असला, तरी त्यात खूप मोठा ठेवा आहे. २०१९ हे संयुक्त राष्ट्रसंघाने आंतरराष्ट्रीय बोलीभाषा वर्ष म्हणून जाहीर केलं होतं. अनेक जण बोलीभाषांच्या संवर्धनासाठी आपापल्या पातळीवर विविध उपक्रम राबवत असतात. ‘बाइट्स ऑफ इंडिया’ने २०१९मध्ये ‘बोलू बोलीचे बोल’ या उपक्रमांतर्गत विविध बोलीभाषांमधले व्हिडिओ प्रसारित केले होते. सध्या बोलीभाषांचं वैभव चर्चेत आलं आहे ते ‘विठ्ठल’ या विंदा करंदीकरांच्या कवितेच्या विविध बोलीभाषांमधल्या रूपांतरामुळे. या कवितेची विविध बोलीभाषांमधली रूपांतरं सध्या सोशल मीडियावर व्हायरल झाली आहेत. अनेक जण त्यापासून प्रेरणा घेऊन आपाल्या भागातल्या बोलीभाषेतही त्याचं रूपांतर करत आहेत. त्यातून बोलीभाषांच्या वैभवाची छोटी झलक पाहायला मिळते आहे. त्यातील काही बोलीभाषांमधल्या कविता येथे देत आहोत. त्यात हिंदी आणि संस्कृतमधल्या अनुवादांचाही समावेश आहे.

विठ्ठल (मूळ कविता)

पंढरपूरच्या वेशीपाशी

आहे एक छोटी शाळा;

सर्व मुले आहेत गोरी

एक मुलगा कुट्ट काळा ॥

दंगा करतो मस्ती करतो

खोड्या करण्यात आहे

अट्टल

मास्तर म्हणतात करणार काय?

न जाणो असेल विठ्ठल ॥

..........

पंडरपुरच्या येसिपासी

हाये येक छुटी साळा

सर्वी पोरं हायेत गुरी

योक मुल्गा कुट्ट काळा

दंगा कर्तो मस्ती कर्तो

खोड्या कर्ण्यात बी आट्टल!

मास्तर म्हंती करनार काय?

न जानू ह्यो आसन इट्टल!!! 

...........

पंडरपूरच्या येशीपशी

हाय बारकी साळा एक

सगळी पोरं हायत गोरी

कुट्ट काळं त्येच्यात एक

आगावपणा करतंय पोराटगी करतंय

आवचिंदपणाबी करण्यात हाय 

आट्टल... 

गुरजी मनत्यात करावं काय?

एकांद्या टायमाला आसंलबी इट्टल!

...........

पंढरीच्या येशीपाशी

आहे एक छोटुशी शाया

सर्वे पोऱ्हय गोरे

एक पोऱ्या कुट्ट काया 

दंगा करतो मस्ती करतो

खोड्या कऱ्यात आहे अट्टल

मास्तर म्हने करे काय

न जानो अशीन इठ्ठल

...........

पंढरपूरना शीवजोगे

एक शे धाकली शाया;

सम्दा पोरे शेतस गोरा

एक पोऱ्या किट्ट काया ।।

दांगडो करस, मस्त्या करस

खोड्या कराम्हा शे अट्टल;

मास्तर म्हने काय करो?

ना जानो हुई ईठ्ठल ।।

...........

पंढरपूरच्या येसजोय

आहे एक छोटी शाया

सम्दे पोरं आहेती गोरे

एक पोऱ्या कुट्ट काया ।।

दंगा करतो मस्ती करतो

खोड्या कऱ्यामधी आहे अट्टल

मास्तर म्हनता करनार काय?

ना जानो असीन इठ्ठल ।।

...........

पंढरपूर नी येसपन

शे एक उलशी शाळा

सर्वा पोऱ्या गोरापान

येकच पोरगा कुट्ट काळा!

दंगा करस मस्ती करस

खोड्या काढा मा शे अट्टल

मास्तर म्हणतस करवा काय

न जाणो व्हयी इठ्ठल!

...........

पंढरपूरची शिवंजवळं

ह एक लहानी शायी

सबन पोऱ्हा हती गोऱ्या

एक पोऱ्या ह कायाकुच

गोंदय करतो मस्ती करतो

खोळ्या करवात ह अट्टल

मास्तर म्हणतंहती करशान काय?

कोणाल माहित हुईन इठ्ठल

...........

पंढरपूरच्या येशीजोळ

लहानचुकली शाळा हाये;

सबन लेकरं हायेत उजय

यक पोरगं कायंशार॥

दांगळो करते, मस्त्या करते

खोळ्या कऱ्याले अट्टल. 

गुर्जी म्हंतात कराव काय?

न जानो अशीन विठ्ठल ॥

...........

पंढरपूरच्या वेसीजोळ

आहे एक लायनी शाळा

सारी पोर आहेत गोरी

एकच पोरगा डोमळा ॥

दंगा करते, दांगळो करते

खोळ्या करण्यात आहेत

पटाईत... 

मास्तर म्हणते कराव काय

न जाणो अशीन इठ्ठल ।।

...........

पंढरपूरचे येशीजरी

यक हाय बारकीशी शाला

सगली पोरा हायीत गोरी

यक पोऱ्या कुट काला।।

दंगा करतंय मस्ती करतंय

खोऱ्या करन्यान हाय

अट्टल... 

मास्तर बोलतान कराचा काय?

नायतं तो हासाचा इठ्ठल!

...........

पंडरपूराच्या येशीर 

एक शाळा आसा बारकी।

एकच पोरगो लय काळो:

बाकीची पोरां पिटासारकी।।

दंगो करता धुमशान घालता;

खोड्ये काडण्यात लय अट्टल।

मास्तर म्हणतंत करतंलास काय?

हयतोच निगाक शकता इट्टल।।

...........

पंडरीचे हदंवं

हाय यक बारकुसी साला

बाकी पोरां गोमटेली

याक पॉर मतर काला

आवडान पान भलता

दांडगाय आंगात अट्टल

मास्तर म्हंतो काय करावा

निंगायचा झड्या इटंल!

.....

पंढरपूरना आगंमांग

छ येक धाकली शाया;

आख्खा छोकरा छं गोरा

यकजच छोकरो कुट्ट कायो!!

वचक्यो छं मस्त्या करस 

खोड करामं छं अट्टल 

मास्तर कवस करानू काय? 

कतानै आवस व्हसो तेवतो इठ्ठल!!

...........

पंढरपूरेर सिमेकन,

एक हालकी शाळा छ!

सारी पोरपोऱ्या गोरे,

एक छोरा कालोभुर छ!

दंगो करचं मस्ती करचं!

खोडी करेम छ अट्टल!!

मास्तर कचं कांयी करू?

काळोभूर न जाणो इ इठ्ठल!!

...........

पंढरपुरना हुदफर 

हे एक बारकुली शाळ

हंदा पोयरा हे गोरा 

एक पोयरो निववळ काळो

केकाटत, मसती करत

खोडयो करवामा हे अटट्ल

मासतर केत करवानो काय

 न जाणो हिवानो विठठ्ल

...........

विठ्ठल (हिंदी अनुवाद)

पंढरपूर नगरमें द्वारसमीप

है एक अनोखी पाठशाला

सुंदर सारे विद्यार्थी वहाँ के

एक बच्चा भी हैं काला... ।

उधम मचाये मस्तीमे मगन

है थोड़ा सा नटखटपन

गुरुजन कहे क्या करे जो

हो सकता हैं विट्ठल... ।

...........

पंढरपूरश्या वेहीवर, 

एक हाय बारकी शाळा। 

जखली पोरा गोरी गोरी। 

त्या मनी एक हाय जाम काळा। 

दन्गो करता न मस्तीव करता 

खोडी करनार अट्टल। 

न मास्तर हानता काय करु 

न जाणो यो हयेन विट्टल। 

...........

पंढरपुरचे हाद्दीव,

हाय येक बारकीच शाला. 

सगली पोरा हान गोरी,

येक पोर जामुच काला. 

उन्नार मस्ती करतय जाम,

खोऱ्या करन्यान वस्ताद हाय. 

गुरूजी सांगतान करनार काय,

नयत त आसल तो इठ्ठल. 

...........

पंढरपूराच्या सीवेपासी

आहे एक नआनसी स्याळा

सर्वी पोरे आहेत भुरे

एक पोरगा भलता कारा 

दंगा करतो मस्ती करतो

गदुल्या करण्यात अव्वल

मास्तर म्हणत्ये करणार काय?

न जानो असल विट्टल!

...........

पंढरपुरका येशीपास

हय एक छोटी शाळा

सब पोर्ह्यान हय गोरा 

एक पोऱ्यो कुट्ट काळो

दंगा करं मस्ती करं

खोड्या करबामं हय अट्टल

मास्तर कहे कई करू?

कोनकू मालूम व्हयंगो इठ्ठल 

...........

पंढरपूरक् सिवजवर

से एक नहानसी शाळा

सप्पाई टुरा सेती गोरा

एक टुरा से भलतो कारा

दिंगा करसे मस्ती करसे

चेंगडी करनो मा से अव्वल

मास्तर कव्हसे का आब् करू?

नही त् रहे वु विठ्ठल!!

...........

पंढरपूरश्या वेहीपा

एक बारकी शाळा हाय

आख्ये पोरे गोरेपान

पान एकूस काळोमस

खूप दंगोमस्ती करत्ये

खोड्यो काडण्यात अट्टल

मास्तर हांगात्ये,

का कऱ्यासा,

कुन जाणे, ओस हायदे विठ्ठल??

...........

पुण्डरीकपुरद्वारे पाठशालास्त्यविस्तृता ।

गौरच्छात्रपरीतास्यां बालः श्यामल एकलः ॥

धार्ष्ट्ये दक्षः सदैवायं दुर्विनीतोऽतिचापलः ।

वक्त्याचार्यः कथं भाव्यमपिस्यादेष विठ्ठलः ॥

........

पंढरपूरच्या येशीजवळ

हाय येक छोटी शाळा

समदी पोरं हाईत गोरी

योक पोरगा कुट्ट काळा

दंगा करतंय, धुमशान घालतंय

किडे करन्यात हाय अट्टल,

मास्तर म्हनत्यात, करतैस काय?

कुनास ठाव, आसल बी इठ्ठल!